irusi (Viruses) su metabolički neaktivne i zarazne čestice na granici nežive prirode i živog svijeta. Nemaju stanične dijelove već potpuno ovise o mehanizmu stvaranja energije i bjelančevina stanica domaćina.

Na postojanje virusa je prvi upozorio ruski biolog Dmitrij Josifovič Ivanovski koji je tijekom istraživanja mozaične bolesti duhana, filtratom soka bolesne biljke oslobođenim od bakterija, uspio zaraziti zdravu biljku. Smatrao je da se radi o bakterijskom otrovu. Kasnije će Nizozemac Martinus Beijerinck ustvrditi da je riječ o novom, do tada nepoznatom obliku uzročnika bolesti za koji će upotrijebiti latinski naziv virus. Istraživanja virusne morfologije, njihova kemijskog sastava i umnožavanja su uznapredovala otkrićem elektronskog mikroskopa (veličina virusa se kreće između 20 i 300 nm) i uvođenjem novih metoda. U drugoj polovici 20. stoljeća počinje intenzivan uzgoj staničnih kultura što je omogućilo otkrivanje novih vrsta virusa.

Sadržaj  [pokaži]
Građa[uredi VE | uredi]
Virusnu česticu (virion, 5) čini nukleokapsida (4) koju tvori:

Virion.png
nukleinska kiselina (DNK ili RNK) (2) – sadrži nasljedne upute potrebne za umnožavanje virusa (vidi niže), pa tvori virusni genom. Značajna je za infekcioznost virusa.
kapsida (1) – proteinska ljuska koja obavija nukleinsku kiselinu od djelovanja enzima stanice. Građena je od kapsomera (3) i nositelj je virusnih antigena.
Neki su virusi obavijeni lipidskom ovojnicom (6) koja potječe od stanice u kojoj se umnožavaju. Iz nje strše glikoproteinski izdanci (7) kojima se virus prihvaća na stanicu primatelja. Takvi su npr. virusi gripe, bjesnoće i HIV. Slika prikazuje građu neovijenog (A) i ovijenog (B) virusa.

Građa većine virusa se zasniva na jednom od načela simetrije:

zavojito (spiralno) – virusi štapićastog oblika, kapsomeri različitih veličina
izometrično – kuglasti virusi, jednaki kapsomeri
Umnožavanje[uredi VE | uredi]
Umnožavanje (replikacija) virusa je enzimski proces prepisivanja vlastitog genoma kojeg čini jedna od nukleinskih kiselina. Ono se razlikuje od razmnožavanja ostalih mikrorganizama jer se odvija samo u živoj i primjenjivoj stanici. Za vrijeme umnožavanja virusa nastaju promjene na površini i u unutrašnjosti inficirane stanice. Ciklus umnožavanja u osnovi izgleda ovako:

pričvršćivanje virusa na površinu stanice s odgovarajućim receptorima (adsorpcija)
prodiranje virusa kroz staničnu membranu u stanicu (penetracija)
razgradnja kapside i aktivacija nukleinske kiseline
iskorištavanje stanične sinteze bjelančevina i nukleinske kiseline za prijenos svoje nasljedne upute (biosinteza)
stvaranje nukleokapside (sastavljanje viriona)
izlazak iz inficirane stanice (lizom ili pupanjem)
Viroidi i prioni[uredi VE | uredi]
Viroidi su infektivne čestice manje od virusa koje se sastoje samo od jednolančane RNK, a ne posjeduju kapsidu. Uzročnici su bolesti biljaka

Prioni su sastavljeni samo od bjelančevina, pa su najotporniji na djelovanje fizikalnih i kemijskih činitelja. Uzročnici su promjena središnjeg živčanog sustava (kravlje ludilo).

Rodovi virusa[uredi VE | uredi]
Podaci za 2012 godinu navode rodova virusa[1]

Alfamovirus
Allexivirus
Allolevivirus
Alphabaculovirus
Alphacryptovirus
Alphaentomopoxvirus
Alphalipothrixvirus
Alphanodavirus
Alphapapillomavirus
Alpharetrovirus
Alphavirus
Amdovirus
Ampelovirus
Ampullavirus
Anellovirus
Anulavirus
Aphthovirus
Apscaviroid
Aquabirnavirus
Aquareovirus
Arenavirus
Arterivirus
Ascovirus
Asfivirus
Atadenovirus
Aureusvirus
Avastrovirus
Avenavirus
Aviadenovirus
Avibirnavirus
Avihepadnavirus
Avipoxvirus
Avsunviroid
Avulavirus
Babuvirus
Badnavirus
Barnavirus
Bdellomicrovirus
Begomovirus
Benyvirus
Betabaculovirus
Betacryptovirus
Betaentomopoxvirus
Betalipothrixvirus
Betanodavirus
Betapapillomavirus
Betaretrovirus
Betatetravirus
Blosnavirus
Bocavirus
Bornavirus
Bracovirus
Brevidensovirus
Bromovirus
Bymovirus
C2-like viruses
Capillovirus
Capripoxvirus
Cardiovirus
Cardoreovirus
Carlavirus
Carmovirus
Caulimovirus
Cavemovirus
Cervidpoxvirus
Cheravirus
Chlamydiamicrovirus
Chloriridovirus
Chlorovirus
Chrysovirus
Circovirus
Citrivirus
Closterovirus
Cocadviroid
Coccolithovirus
Coleviroid
Coltivirus
Comovirus
Coronavirus
Corticovirus
Crinivirus
Cripavirus
Cucumovirus
Curtovirus
Cypovirus
Cystovirus
Cytomegalovirus
Cytorhabdovirus
Deltabaculovirus
Deltalipothrixvirus
Deltapapillomavirus
Deltaretrovirus
Deltavirus
Densovirus
Dependovirus
Dianthovirus
Dinovernavirus
Ebolavirus
Elaviroid
Enamovirus
Endornavirus
Enterovirus
Entomobirnavirus
Ephemerovirus
Epsilonpapillomavirus
Epsilonretrovirus
Erbovirus
Errantivirus
Erythrovirus
Etapapillomavirus
Fabavirus
Fijivirus
Flavivirus
Foveavirus
Furovirus
Fusellovirus
Gammabaculovirus
Gammaentomopoxvirus
Gammalipothrixvirus
Gammapapillomavirus
Gammaretrovirus
Giardiavirus
Globulovirus
Guttavirus
Gyrovirus
Hantavirus
Hemivirus
Henipavirus
Hepacivirus
Hepatovirus
Hepevirus
Hordeivirus
Hostuviroid
Hypovirus
Ichnovirus
Ictalurivirus
Idaeovirus
Idnoreovirus
Iflavirus
Ilarvirus
Iltovirus
Influenzavirus a
Influenzavirus b
Influenzavirus c
Inovirus
Iotapapillomavirus
Ipomovirus
Iridovirus
Isavirus
Iteravirus
Kappapapillomavirus
Kobuvirus
L5-like viruses
Lagovirus
Lambda-like viruses
Lambdapapillomavirus
Leishmaniavirus
Lentivirus
Leporipoxvirus
Levivirus
Luteovirus
Lymphocryptovirus
Lymphocystivirus
Lyssavirus
Macavirus
Machlomovirus
Macluravirus
Maculavirus
Mamastrovirus
Mandarivirus
Marafivirus
Marburgvirus
Mardivirus
Marnavirus
Mastadenovirus
Mastrevirus
Megalocytivirus
Metapneumovirus
Metavirus
Microvirus
Mimivirus
Mimoreovirus
Mitovirus
Molluscipoxvirus
Morbillivirus
Mu-like viruses
Mupapillomavirus
Muromegalovirus
Mycoreovirus
N15-like viruses
N4-like viruses
Nairovirus
Nanovirus
Narnavirus
Necrovirus
Nepovirus
Norovirus
Novirhabdovirus
Nucleorhabdovirus
Nupapillomavirus
Okavirus
Oleavirus
Omegatetravirus
Omicronpapillomavirus
Ophiovirus
Orbivirus
Orthobunyavirus
Orthohepadnavirus
Orthopoxvirus
Orthoreovirus
Oryzavirus
Ostreavirus
Ourmiavirus
P1-like viruses
P22-like viruses
P2-like viruses
Panicovirus
Parapoxvirus
Parechovirus
Partitivirus
Parvovirus
Pecluvirus
Pefudensovirus
Pelamoviroid
Percavirus
Pestivirus
Petuvirus
Phaeovirus
Phi29-like viruses
Phic31-like viruses
Phih-like viruses
Phlebovirus
Phytoreovirus
Picobirnavirus
Pipapillomavirus
Plasmavirus
Plectrovirus
Pneumovirus
Polemovirus
Polerovirus
Polyomavirus
Pomovirus
Pospiviroid
Potexvirus
Potyvirus
Prasinovirus
Proboscivirus
Prymnesiovirus
Pseudovirus
Psim1-like viruses
Ranavirus
Raphidovirus
Respirovirus
Rhadinovirus
Rhizidiovirus
Roseolovirus
Rotavirus
Rubivirus
Rubulavirus
Rudivirus
Rymovirus
Sadwavirus
Salterprovirus
Sapovirus
Seadornavirus
Semotivirus
Sequivirus
Siadenovirus
Simplexvirus
Sirevirus
Sobemovirus
Soymovirus
Sp01-like viruses
Spiromicrovirus
Spumavirus
Suipoxvirus
T1-like viruses
T4-like viruses
T5-like viruses
T7-like viruses
Tectivirus
Tenuivirus
Teschovirus
Thetapapillomavirus
Thogotovirus
Tobamovirus
Tobravirus
Tombusvirus
Topocuvirus
Torovirus
Tospovirus
Totivirus
Trichovirus
Tritimovirus
Tungrovirus
Tymovirus
Umbravirus
Varicellovirus
Varicosavirus
Vesiculovirus
Vesivirus
Vitivirus
Waikavirus
Whispovirus
Xipapillomavirus
Yatapoxvirus
Zetapapillomavirus